สถานการณ์แพร่ระบาดของไวรัสโคโรนา หรือ Covid-19 ทำให้การจัดอีเวนต์แหล่งรวมผู้คนจำนวนมากต้องถูกยกเลิกไปก่อนในช่วงนี้ แต่งานแฟร์แห่งปีของนักอ่าน “สัปดาห์หนังสือ” ประกาศชัด “ไม่เลิก-ไม่เลื่อน” แต่ขอปรับจาก “ออนกราวด์” ไปสู่ “ออนไลน์” พลิกวิกฤติเป็นโอกาส ดึงผู้ประกอบการสำนักพิมพ์ ร้านหนังสือฝ่ากระแส Disruption ชิมลางช่องทางอีคอมเมิร์ซ เจาะหนอนหนังสือหลบภัยไวรัสโคโรนา มาช้อปความบันเทิงราคาถูก 24 ชั่วโมง
ย้อนหลังก่อนเจอเทคโนโลยี ดิสรัปชั่น อุตสาหกรรมหนังสือยุคเฟื่องฟู ปี 2555 หรือ 8 ปีก่อนมีมูลค่าราว 25,000 ล้านบาท หนังสือออกใหม่แต่ละปีกว่า 10,000 ปก มี 2 งานแฟร์แห่งปี “Book Fair และ Book Expo” ที่นักอ่านยอมเปย์หนักกับหนังสือออกใหม่และเก็บสะสมเล่มโปรด มาในยุคปัจจุบันพฤติกรรมผู้อ่านเปลี่ยนไป สื่อออนไลน์เข้ามาแย่งชิงเวลาไปจากหนังสือเล่ม ปีที่ผ่านมาอุตสาหกรรมมีมูลค่าเหลืออยู่ราว 15,000-20,000 ล้านบาท แต่ช่องทางหลักยังเป็นร้านหนังสือและงานแฟร์ 90% สัดส่วนออนไลน์ราว 10% การปรับตัวจากผลกระทบไวรัสโควิด-19 จึงเป็นอีกการเรียนรู้สู่แพลตฟอร์มออนไลน์ เพื่อให้ “วัฒนธรรมการอ่าน” ขยายไปได้ทุกช่องทาง
จัดแฟร์ออนไลน์ครั้งแรกรอบ 48 ปี
คุณโชนรังสี เฉลิมชัยกิจ นายกสมาคมผู้จัดพิมพ์และผู้จำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย (PUBAT) กล่าวว่าแม้แนวโน้มอุตสาหกรรมสิ่งพิมพ์ปีนี้ชะลอตัว ทั้งจากภาวะเศรษฐกิจ และสถานการณ์ไวรัส Covid-19 ทำให้ไม่สามารถจัดงานแฟร์ใหญ่ เพราะต้องรับผิดชอบต่อสังคมเป็นสำคัญ ลดความเสี่ยงการแพร่ระบาด แต่ก็ไม่ต้องการเลิกหรือเลื่อน และต้องการทำกิจกรรมช่วยกระตุ้นการซื้อให้กับสำนักพิมพ์และร้านขายหนังสือที่ได้รับผลกระทบยอดขายลดลง จึงปรับเป็นงานแฟร์ “สัปดาห์หนังสือออนไลน์” แทน ตั้งแต่วันที่ 25 มีนาคม – 5 เมษายน 2563
ทุกปีงานสัปดาห์หนังสือจะมีสำนักพิมพ์สมาชิกประมาณ 300-400 ราย มาร่วมออกบูธจำหน่ายหนังสือ แต่ปีนี้จะเป็น “ปีแรก” ในรอบ 48 ปี ปรับเป็นการจัดงานผ่านแพลตฟอร์มออนไลน์เต็มรูปแบบด้วยแนวคิด “หนังสือดิ้นได้ไปออนไลน์” เปิดโอกาสให้คนที่ไม่สามารถเดินทางมางานแฟร์ได้ ยังเลือกซื้อหนังสือออกใหม่และตามเก็บสะสมหนังสือเก่าผ่านออนไลน์ “การอ่าน” ถือเป็นความบันเทิงราคาถูกยามนี้ ที่การเดินทางไปในแหล่งชุมชนผู้คนเริ่มวิตกจากการแพร่ระบาดของไวรัสโควิด-19
ใช้วิกฤติพลิกโอกาสสู่ตลาดอีคอมเมิร์ซ
งานแฟร์ออนไลน์ สัปดาห์หนังสือปีนี้ สมาคมฯ ได้พัฒนาเว็บไซต์ ThaiBookFair.com ให้เป็นทางเข้าเมืองหนังสือออนไลน์รูปแบบ Online Book Fair ที่เมื่อเข้ามาที่เว็บไซต์แล้วจะมีแผนที่ 3 มิติ ให้เลือกสถานที่เข้าไปช้อปปิ้งหนังสือ ทั้งจากเว็บไซต์หลักและลิงค์ไปยังแพลตฟอร์มพันธมิตร อย่าง ลาซาด้า ช้อปปี้ และ ไทยแลนด์ เบสท์บาย ซึ่งมีผู้เข้าเยี่ยมชมหลักหลาย 10 ล้านไอพีต่อวัน
ส่วนเว็บไซต์ ThaiBookFair จะมีร้านค้าจากสำนักพิมพ์ต่างๆ กว่า 200 ร้าน มาจำหน่ายหนังสือเมื่อเลือกคลิกหนังสือเข้าตะกร้า จะเป็นการจ่ายเงินแบบรวมยอด แต่จะถูกจัดส่งโดยสำนักพิมพ์ต่างๆ ที่นักอ่านเลือกซื้อไว้ โดยระบบหน้าร้านของสำนักพิมพ์ถูกพัฒนาโดย LnwShop (เทพช้อป)
จากนั้นเลือกผู้ให้บริการโลจิกติกส์จัดส่ง ขณะนี้ Kerry Express เสนอโปรโมชั่นค่าจัดส่งเป็นรายกล่องตามไซซ์ ไม่คิดตามน้ำหนัก เพราะหนังสือเป็นสินค้าที่มีน้ำหนักมาก สำนักพิมพ์ที่มียอดสั่งซื้อเข้ามาสามารถนำไปส่งที่ เคอรี่ ได้เองทุกสาขา หรือ หากมีจำนวนมากเรียกรถขนส่งของเคอรี่มารับได้
ปกติการจัดงานแฟร์ สัปดาห์หนังสือ จะมีสำนักพิมพ์และร้านหนังสือร่วมออกบูธ 300-400 ราย แต่งานแฟร์ออนไลน์ครั้งนี้ มีสำนักพิมพ์เข้าร่วมราว 200 ราย เนื่องจากบางสำนักพิมพ์ยังไม่มีความพร้อมระบบหลังบ้านจัดส่ง และบางสำนักพิมพ์เห็นว่าหนังสือไม่เหมาะกับการขายออนไลน์ จึงไม่ได้เข้าร่วมในครั้งนี้
“การปรับตัวมาจัดแฟร์ออนไลน์ ถือเป็นอีกการเรียนรู้ของสำนักพิมพ์ต่างๆ ที่จะเข้าสู่ตลาดอีคอมเมิร์ซ แม้จะมีหลายรายขายออนไลน์อยู่แล้วก็ตาม แต่ครั้งนี้เป็นการเข้าสู่ตลาดอีคอมเมิร์ซพร้อมกันของทั้งอุตสาหกรรม คาดว่าปีนี้ยอดขายทั้งปีจากช่องทางออนไลน์จะขยับขึ้นมาเป็น 20-25%”
คุณโชนรังสี เฉลิมชัยกิจ นายกสมาคมผู้จัดพิมพ์และผู้จำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย (PUBAT)
ทำใจยอดขายหายไป 50%
การจัดงานแฟร์สัปดาห์หนังสือ ที่ผ่านมา จะมีผู้เข้าร่วมงานราว 1.5 ล้านคน ปีที่ผ่านมาทำยอดขายได้งานได้ราว 300 ล้านบาท แต่งานแฟร์ออนไลน์ครั้งนี้ ยอดขายน่าจะลดลงราว 50% เหลือราว 150 ล้านบาท เนื่องจากนักอ่านบางส่วนยังชื่นชอบการมาเดินงานแฟร์ ได้หยิบจับ เลือกซื้อหนังสือเอง อีกปัจจัยมาจากสำนักพิมพ์ต่างๆ เมื่อไม่มีงานแฟร์ออนกรานด์ ปีนี้จึงออกหนังสือปกใหม่ลดลง
แม้จะเป็นงานแฟร์ออนไลน์ ก็ยังคงมีกิจกรรมรูปแบบเดียวกับออนกราวด์ ทั้งการไลฟ์สตรีมมิ่งทุกวันศุกร์ – อาทิตย์ เวลา 14.00 – 20.00 น. พูดคุยกับนักเขียนคนโปรด การเปิดตัวหนังสือ กิจกรรม Talk จากนักคิดนักเขียนชื่อดัง ผ่านเว็บไซต์ เฟซบุ๊คเพจ BooK Thai และยูทูบ PUBAT
รวมทั้งจัดโปรโมชั่น แจกคูปองช้อปหนังสือ ทั้งคูปองส่วนลด มูลค่า 1.5 ล้านบาท วันละ 125,000 บาท ตลอดงาน 12 วัน โปรโมชั่น “ฟรีค่าส่ง” เมื่อซื้อครบ 600 บาท กับทุกสำนักพิมพ์ที่ร่วมรายการ คูปองส่วนลดจากแอปพลิเคชัน ลาซาด้า มูลค่า 2 ล้านบาท คูปองส่วนลดจาก ช้อปปี้ มูลค่า 200,000 บาท