ในช่วงเวลาที่ต้องเผชิญกับสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 ที่ทำให้เกิดมาตรการ Social Distancing หรือการเว้นระยะห่างทางสังคม ซึ่งส่งผลให้ผู้คนต้องกักตัวเองอยู่ที่บ้าน แน่นอนว่าโลกออนไลน์ยิ่งมีอิทธิพลต่อวิถีชีวิตผู้บริโภคอย่างมาก เพราะเป็นเครื่องมือสำคัญที่จะช่วยให้ทุกคนเข้าถึงทุกสิ่งทุกอย่างในยามวิกฤตินี้ได้มากที่สุด แต่สิ่งที่ตามมาคือ เสียงของผู้บริโภคบนโลกโซเชียลที่มีทั้งความ “เร็ว” และ “ดัง” สามารถจะสร้างพลังเป็นกระแสไวรัลได้เพียงเสี้ยววินาที แต่ก็เป็นเชื้อเพลิงชั้นดีที่ย้อนกลับมาทำร้ายอย่างรุนแรงเช่นกัน หากเรื่องที่สื่อสารออกไปนั้นไม่ถูกต้อง นี่จึงเป็นโจทย์ใหญ่ที่แบรนด์และธุรกิจต้องเข้าใจ พร้อมเกาะกระแสโลกโซเชียลอยู่ตลอดเวลา
และเพื่อให้เข้าใจเสียงของผู้บริโภคบนโลกออนไลน์ในสถานการณ์ช่วงนี้ ศูนย์ข้อมูลบนโลกออนไลน์ บริษัท แบ็คยาร์ด จำกัด ได้เผยบทวิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึกบนสื่อสังคมออนไลน์ ที่ได้รับการพูดถึงในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับ COVID-19 ช่วงระยะเวลา 3 เดือน (1 มกราคม – 31 มีนาคม 2563) ผ่านช่องทางออนไลน์ทุกแหล่งข้อมูล ประกอบด้วย Pantip 30 ห้องสนทนา, Facebook Fanpage 1,951 แฟนเพจ, เว็บไซต์สำนักข่าว(News Portal) 33 เว็บไซต์ และข้อมูลบนทวิตเตอร์ พร้อมเปรียบเทียบกับรายงานสถานการณ์ เหตุการณ์สำคัญ และยอดผู้ติดเชื้อด้วยใช้เครื่องมือ Ladder Social Analytic ซึ่งเป็นเครื่องมือวิเคราะห์สุ้มเสียงของผู้ใช้งานผ่านช่องทางออนไลน์ เพื่อให้ภาคธุรกิจสามารถนำข้อมูลที่ได้ไปวางแผนธุรกิจ รวมถึงปรับตัวในสถานการณ์โควิด-19 ให้เท่าทันต่อสถานการณ์ในปัจจุบัน
โดยบทวิเคราะห์ชุดนี้ แบ่งออกเป็น 5 ส่วน ได้แก่ Overview, Mentioned Topics, Social Voice ในจังหวัดในประเทศไทย, Asking Topic ประเด็นที่สังคมออนไลน์ตั้งคำถามมากที่สุด และ Fake News
ส่อง Insight สังคมออนไลน์ สนใจ COVID-19 เรื่องไหนมากสุด
คุณกิตติพงศ์ กิตติถาวรกุล กรรมการบริหารและผู้ร่วมก่อตั้ง บริษัท แบ็คยาร์ด จำกัด กล่าวว่า จากการรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึกบนสื่อสังคมออนไลน์ในระยะเวลา 3 เดือน (1 มกราคม – 31 มีนาคม 2563) พบว่า ประเด็นเกี่ยวกับ COVID-19 ถูกพูดถึงบนโลกออนไลน์กว่า 1,300,000 ครั้ง โดยสังคมออนไลน์ให้ความสนใจเกี่ยวกับ “รัฐบาล” “หน้ากากอนามัย” และ “มาตรการ” ไม่ว่าจะในพื้นที่กรุงเทพฯ หรือต่างจังหวัดก็ตาม
และเมื่อพิจารณาเปรียบเทียบสถานการณ์ที่เกิดขึ้น กับ สุ้มเสียงที่ปรากฎบนโลกออนไลน์ ปรากฏข้อมูลเติบโตขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ โดย 7 อันดับแรก ได้แก่
อันดับที่ 1 “สวดมนต์ไล่โควิด-19” ช่วงวันที่ 18 มีนาคม
อันดับที่ 2 ”พ.ร.ก.ฉุกเฉิน” ช่วงวันที่ 24 – 26 มีนาคม
อันดับที่ 3 “แมทธิว ดีน ติดโควิด-19” ช่วงวันที่ 13 – 14 มีนาคม
อันดับที่ 4 “มาตรการแจกเงินเยียวยา” ช่วงวันที่ 6 มีนาคม
อันดับที่ 5 “เคสปู่ย่าติดโควิด-19 ลามถึงหลาน” ช่วงวันที่ 26 – 27 กุมภาพันธ์
อันดับที่ 6 “หลังจากอู่ฮั่นประกาศปิดเมือง” ช่วงวันที่ 23 – 31 มีนาคม
อันดับที่ 7 “คนไทยกลับจากอู่ฮั่น” ช่วงวันที่ 4 กุมภาพันธ์
และแม้ว่า “มาตรการ” จะเป็นประเด็นแรกที่สังคมออนไลน์ให้ความสนใจ แต่ก็ถูก “รัฐบาล” แซงขึ้นมาได้ภายในระยะเวลาอันสั้น รวมไปถึงคำว่า “รัฐบาล” กับ “มาตรการ” ที่ดูเหมือนจะเป็นของคู่กัน เพราะมีเปอร์เซ็นต์ความสัมพันธ์สูงมากถึง 95%
เมื่อตรวจสอบประเด็นที่ถูกพูดถึงในระบบ พบว่า เสียงในโลกออนไลน์ส่วนใหญ่เป็นการเรียกร้องให้มีมาตรการต่างๆ มารองรับกับสถานการณ์โควิด-19
‘แมทธิว ดีนรับติดโควิด’ ทำสังคมตระหนักพิษไวรัสเป็นวงกว้าง
เมื่อจำแนกข้อมูลรายจังหวัดที่ได้รับการพูดถึงบนโลกออนไลน์ พบข้อมูลที่น่าสนใจว่า จำนวนของผู้ติดเชื้อ COVID-19 เริ่มสูงขึ้นนับตั้งแต่กรณี “แมทธิว ดีน ออกมาเปิดเผยว่า ตนเองติด COVID-19” เชื่อมโยงสนามมวยในกรุงเทพฯและสนามมวยในต่างจังหวัด ต่อมาเมื่อมีกรณี “ปิดเมืองบุรีรัมย์” รวมทั้งกรณี “คนกลับจากการร่วมกิจกรรมทางศาสนาในมาเลเซีย”
โดย 3 กรณีนี้ส่งผลทำให้จำนวนการพูดถึง COVID-19 เชื่อมโยงกับต่างจังหวัดมีสัดส่วนที่โดดเด่นขึ้นด้วย สูงถึง 69% ของทั้งหมด
สำหรับจังหวัดที่เป็นเมืองท่องเที่ยว เช่น เชียงใหม่ ภูเก็ต และ ชลบุรี เป็นต้น กลุ่มคำที่มีความเกี่ยวข้องกับ COVID-19 ที่สื่อสังคมออนไลน์นิยมพูดถึง 3 กลุ่มคำแรก ก็มักจะเป็น “นักท่องเที่ยว” “มาตรการ” และ “นายก” (จากทั้งหมด 224 กลุ่มคำ) ซึ่งข้อมูลที่น่าสนใจพบว่าส่วนใหญ่ คำว่า “นายก” หรือ นายกรัฐมนตรีมักจะได้รับการพูดถึงบนโลกออนไลน์ โดยผูกโยงเกี่ยวกับเรื่องสถานการณ์โควิด-19 ในแต่ละจังหวัดร่วมด้วย
นอกจากนี้ประเด็นที่สังคมออนไลน์ ตั้งคำถามมากที่สุด พบว่าภายใน 1 สัปดาห์ (24 – 31 มีนาคม 2563) มีการตั้งโพสต์ กระทู้ หรือเอกสารที่มีการตั้งประเด็นสอบถาม ภายใต้สถานการณ์การแพร่ระบาด COVID-19 กว่า 5,534 ครั้ง ซึ่งมักตั้งคำถามเกี่ยวกับ มาตรการ ผลิตภัณฑ์ที่จำเป็น และ ประกัน
1.มาตรการ สังคมออนไลน์ให้ความสนใจเกี่ยวกับเรื่องประกันสังคม เงินชดเชย/เงินเยียวยา แรงงานนอกระบบ การพักชำระหนี้ และการลดดอกเบี้ย ตามลำดับ
2.ผลิตภัณฑ์ที่จำเป็น สังคมออนไลน์ให้ความสนใจเกี่ยวกับหน้ากากอนามัย แอลกอฮอล์ อุปกรณ์ทางการแพทย์ เจลล้างมือ และวัคซีนตามลำดับ
3.ประกัน สังคมออนไลน์ให้ความสนใจเกี่ยวกับประกัน COVID-19 ประกันภัย ประกันสุขภาพ ประกันชีวิต และประกันอุบัติเหตุ ตามลำดับ
5 อันดับ Fake News โควิด-19
ในส่วนของ Fake News ประเด็นข่าวปลอมภายใต้สถานการณ์ COVID-19 พบว่าภายใน 1 สัปดาห์ (24 – 31 มีนาคม 2563) มีการพูดถึงกลุ่มคำที่มีแนวโน้มเป็นประเด็น Fake News กว่า 1,255 ครั้ง ซึ่งได้แก่ สมุนไพร ฟ้าทะลายโจร น้ำเกลือ ผ้าอนามัย และดื่มน้ำอุ่น
สำหรับประเด็นสมุนไพร และฟ้าทะลายโจร การพูดถึงส่วนใหญ่มาจากโพสต์ขายผลิตภัณฑ์ที่มีสมุนไพร และ/หรือ ฟ้าทะลายโจรเป็นส่วนผสม โดยใช้ข้อความที่มีแนวโน้มจะก่อให้เกิดประเด็นที่บิดเบือน และสร้างความเข้าใจผิดแก่สังคมออนไลน์ได้ ดังจะเห็นได้จากโพสต์ที่มีการระบุชัดเจนว่า “ยับยั้งการติดเชื้อได้” หรือ “ต้มสมุนไพรแก้โรคโควิด-19ได้” ซึ่งประเด็นนี้ ผู้วิจัยแนะนำให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เร่งสร้างความเข้าใจที่ถูกต้องเพื่อไม่ให้มีการบิดเบือน ขยายผล จนนำไปสู่ข้อความหรือความเข้าใจอันเป็นเท็จ