บทวิเคราะห์เศรษฐกิจไทย – เศรษฐกิจโลกในไตรมาส 2 จาก ดร.ยรรยง ไทยเจริญ รองผู้จัดการใหญ่ Economic Intelligence Center (EIC) ธนาคารไทยพาณิชย์ กับ 10 กราฟสำคัญที่จะสะท้อนภาพรวมของอุตสาหกรรมต่าง ๆ ที่ได้รับผลกระทบจาก Covid-19
1. ภาพรวมเศรษฐกิจโลก 2020 ล็อกดาวน์เข้มเท่าไหร่ GDP ดิ่งเท่านั้น
สถานการณ์ของวิกฤติ Covid-19 ที่มีผลต่อเศรษฐกิจโลกปี 2020 เริ่มต้นที่จีน ก่อนจะแพร่กระจายไปทั่วโลก จนในที่สุดหลายประเทศเริ่มมีมาตรการล็อกดาวน์เพื่อให้สามารถควบคุมโรคได้ แต่กราฟของ EIC ก็แสดงให้เห็นว่า ยิ่งนโยบายคุมเข้มมากแค่ไหน ก็ยิ่งกระทบต่อ GDP มากเท่านั้น เห็นได้จากตัวเลข GDP ไตรมาสแรกของจีนที่ปรับตัวลดลงอย่างมาก
ข่าวดีคือจุดต่ำสุดของเศรษฐกิจน่าจะอยู่ที่ไตรมาส 2 และจะค่อย ๆ ทยอยฟื้นตัวในครึ่งปีหลัง แต่การฟื้นตัวจะค่อยเป็นค่อยไป และโอกาสที่ GDP จะกลับไปเท่ากับปี 2019 ก็คือ ประมาณต้นปี 2022
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
2. 52% ของผู้บริหารมองว่าเศรษฐกิจโลกในอีก 6 เดือนข้างหน้าจะแย่ลง
จากกราฟด้านขวามือ 52% ของผู้บริหารมองว่าเศรษฐกิจโลกในอีกหกเดือนข้างหน้าจะแย่ลง เช่นเดียวกับดัชนีความเชื่อมั่นของผู้บริโภคที่ลดต่ำลงอย่างมากในปี 2020 ส่วนตัวเลขการว่างงานของเดือนเมษายน 2020 ก็พุ่งสูงขึ้นมากเช่นกัน โดยเฉพาะในสหรัฐอเมริกา
ปัจจัยต่าง ๆ เหล่านี้จะทำให้ผู้บริโภคและนักธุรกิจระมัดระวังการใช้จ่ายมากขึ้น และถึงแม้จะมีมาตรการกระตุ้นเศรษฐกิจของรัฐบาลประเทศต่าง ๆ อัดฉีดเข้ามา ก็ไม่สามารถชดเชยมูลค่าทางเศรษฐกิจที่หดตัวไปในปี 2020 ได้เลย (อ้างอิงจาก IMF)
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
3. สงครามการค้า – สงครามเทคโนโลยี จีน vs สหรัฐฯ ปะทุต่อ
หลังจาก Covid-19 ผ่านพ้นไป มีความเป็นไปได้ว่า สงครามการค้า และสงครามเทคโนโลยีระหว่างสหรัฐอเมริกา และจีนแผ่นดินใหญ่จะกลับมาดุเดือดมากขึ้น เห็นได้จากช่วงนี้ ทั้งสองประเทศต่างมีมาตรการต่าง ๆ ออกมาเพื่อกดดันฝ่ายตรงข้าม รวมถึงไม่ยอมทำตามสัญญาที่เคยเซ็นต์กันเอาไว้ก่อนหน้าที่ Covid-19 จะเกิดด้วย
หนึ่งในตัวอย่างคือการที่วุฒิสภาของสหรัฐฯ ผ่านกฎหมายให้บริษัทต่างชาติในตลาดหลักทรัพย์ ต้องมีหลักฐานรับรองว่าไม่ได้ถูกควบคุมโดยรัฐบาลต่างชาติ ไม่เช่นนั้นอาจถูกถอดออกจากตลาดหลักทรัพย์ของสหรัฐฯ ได้ หรือการที่รัฐวิสาหกิจของจีนบางบริษัทชะลอการนำเข้าสินค้าเกษตร โดยเฉพาะ ถั่วเหลือง ฝ้าย ข้าวโพดจากสหรัฐฯ เพื่อตอบโต้มาตรการกีดกันทางการค้า
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
4. โอกาส “ผิดนัดชำระหนี้” ภาครัฐ – เอกชน เพิ่มสูง
สิ่งที่ EIC พบคือ การที่หลาย ๆ ประเทศ โดยเฉพาะประเทศกำลังพัฒนามีหนี้สาธารณะเพิ่มขึ้นสูงมาก ทำให้เกิดความกังวลในเรื่องความสามารถในการชำระหนี้ โดยในตอนนี้เริ่มมีหลายประเทศถูก Moody’s และ Fitch ปรับลดอันดับความน่าเชื่อถือกันแล้ว เช่น อิตาลี เม็กซิโก โคลัมเบีย แอฟริกาใต้ และ ศรีลังกา เป็นต้น ขณะที่บริษัททั่วโลกจำนวนมากเริ่มถูกปรับลดความน่าเชื่อถือของบริษัทลง โดยเฉพาะในธุรกิจที่เกี่ยวกับพลังงาน การบิน และ โรงแรม ฯลฯ ซึ่ง EIC คาดการณ์ว่าจะได้เห็นการล้มละลายของอีกหลายธุรกิจเกิดขึ้นในช่วงหลังจากนี้
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
5. ไทยอ่อนแออยู่แล้ว และกำลังเจอ Covid-19 กระทบซ้ำในธุรกิจท่องเที่ยว – ส่งออก
นักท่องเที่ยวต่างชาติที่ลดลงเหลือศูนย์ในเดือนมีนาคม และตัวเลขการส่งออกของอุตสาหกรรมต่าง ๆ
ความจริงข้อหนึ่งที่ EIC พบก็คือ เศรษฐกิจไทยเข้าสู่ภาวะถดถอยมาตั้งแต่ไตรมาส 4 ของปี 2019 แล้ว เมื่อเจอ Covid-19 เข้ามา แถมกระทบกับไทยอย่างจังใน 2 ธุรกิจหลัก นั่นคือธุรกิจท่องเที่ยว และการส่งออก ส่งผลให้ GDP ไตรมาสที่ 1 ของไทยอยู่ที่ -1.8%
ยกตัวอย่าง อุตสาหกรรมในประเทศที่ได้รับผลกระทบจากการจับจ่ายที่ลดลงในช่วงเดือนมีนาคม – เมษายน ได้แก่ รถยนต์ เสื้อผ้า เครื่องหนัง ปิโตรเลียม สิ่งทอ เครื่องดื่ม และ จักรยานยนต์ เป็นต้น
แต่ก็ไม่ใช่ทุกกลุ่มสินค้าที่ได้รับผลกระทบแง่ลบจาก Covid-19 เพราะสินค้ากลุ่มที่ได้รับประโยชน์ก็มีเช่นกัน นั่นคือ เภสัชภัณฑ์ ผลิตภัณฑ์อาหาร และกลุ่มอุปกรณ์คอมพิวเตอร์ – อิเล็กทรอนิกส์
ทั้งนี้ EIC คาดการณ์ว่า สองอุตสาหกรรมหลักที่ขับเคลื่อนประเทศอย่าง ภาคการท่องเที่ยว และการส่งออกจะมีปัญหาต่อเนื่องไปจนถึงไตรมาส 2 ของปีนี้ โดยเฉพาะรถยนต์ที่ยอดการส่งออกในเดือนเมษายนติดลบไปถึง 53%
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
6. คาดนักท่องเที่ยวต่างชาติปีนี้ลดลง 75% เหลือ 9.8 ล้านคน
จากที่เคยมีนักท่องเที่ยวเข้ามาในประเทศไทยเกือบ 40 ล้านคน สู่ตัวเลขคาดการณ์ใหม่ว่าไทยอาจจะเหลือนักท่องเที่ยวเข้ามาในปีนี้แค่ 9.8 ล้านคน (กรณี Better อาจขึ้นไปถึง 11 ล้านคน ส่วนกรณี Worse อาจเหลือแค่ 7.4 ล้านคน) ทำให้การฟื้นตัวของธุรกิจท่องเที่ยวอาจไม่ได้เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วอย่างที่หลายคนฝันไว้
โดย EIC ชี้ว่า ส่วนหนึ่งเป็นเพราะ Travel Bubble ไม่ได้ทำได้โดยง่าย และยังมีมาตรการควบคุมการเดินทาง เช่น การกักตัวผู้โดยสารที่จะเข้าประเทศอยู่ นอกจากนั้น การที่สายการบินลดขนาดฝูงบิน หรือมาตรการเว้นที่นั่งตรงกลางทำให้ราคาค่าตั๋วสูงขึ้นก็กระทบต่อการเดินทางเช่นกัน
ส่วนการท่องเที่ยวหลัง Covid-19 นั้น EIC คาดว่าจำนวนทริปค้างคืนภายในประเทศจะอยู่ที่ 75.7 ล้านทริป ลดลงจากปีก่อนหน้า 42% และโรงแรมที่ได้รับอานิสงค์ก่อนใครคือโรงแรมประเภท Budget Hotel เนื่องจากผู้คนระวังเรื่องการใช้จ่าย (อ้างอิงจาก McKinsey และ TripAdvisor ที่พบการจองห้องพักออนไลน์ในโรงแรมกลุ่มนี้เพิ่มขึ้น)
โดยกลุ่มที่จะเดินทางไปท่องเที่ยวนั้น หลัก ๆ คือ กลุ่ม Millennials
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
7. ครัวเรือนไทย “เปราะบาง”
ครัวเรือนไทย 59.8% มีความเปราะบางทางการเงินสูง คือมีสินทรัพย์ทางการเงินครอบคลุมรายจ่ายได้ ไม่เกิน 3 เดือน โดยลูกจ้างที่มีรายได้น้อยจะยิ่งเสี่ยงมากขึ้น
ขณะที่เมื่อหันไปดูแหล่งที่มาของรายได้ EIC พบว่า ตลาดแรงงานไทยอ่อนแอมาตั้งแต่ก่อนช่วง Covid-19 แล้ว เห็นได้จากจำนวนผู้มีงานทำ ที่ลดลงต่อเนื่อง เช่นเดียวกับจำนวนชั่วโมงในการทำงานเมื่อเทียบปี 2014 กับ 2019 ก็พบว่าคนที่ทำงาน OT นั้นลดลงจาก 9.6 ล้านคน เหลือ 6.8 ล้านคนด้วยเช่นกัน
อีกข้อคือเรื่องของค่าจ้างเฉลี่ยรายเดือน ที่ EIC พบว่าไม่ค่อยเพิ่มขึ้นมากนัก เมื่อเทียบระหว่างปี 2012 – 2019 ด้วยสภาพต่าง ๆ เหล่านี้ EIC คาดว่า คนไทยอาจหันมาออมมากขึ้น เพราะไม่มั่นใจในอนาคต
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
8. ธุรกิจปิดกิจการมากขึ้น และเปิดตัวใหม่น้อยลง
กลุ่มผู้ประกอบการไทยที่พบว่า มีปัญหามากที่สุดมี 3 กลุ่มด้วยกัน นั่นคือ ธุรกิจยานยนต์ ธุรกิจโรงแรม และธุรกิจร้านอาหาร ภัตตาคาร
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
9. การฟื้นตัวของแต่ละธุรกิจจะแตกต่างกัน
จากกราฟนี้เป็นการแบ่งประเภทธุรกิจตามผลกระทบต่อรายได้ เทียบกับระยะเวลากว่าที่รายได้ของธุรกิจนั้น ๆ จะกลับมาได้เท่ากับปี 2019 ซึ่งผลพบว่า สายการบิน (สัญชาติไทย) คือธุรกิจที่ได้รับผลกระทบหนักสุด ส่วนธุรกิจที่ได้รับผลกระทบน้อยที่สุดอาจเป็นธุรกิจผลไม้ และโทรคมนาคม
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
10. ความเสี่ยงในอนาคต – เชื้อ Covid กลับมารอบใหม่ – สงครามการค้า
บทสรุปของ EIC ต่อความเสี่ยงในระยะข้างหน้าที่สำคัญ คือ โอกาสในการกลับมาระบาดอย่างรุนแรงของ COVID-19 ซึ่งอาจทำให้ภาวะเศรษฐกิจของประเทศทั่วโลกต้องหยุดชะงักอีกครั้ง นอกจากนี้ สงครามการค้าโลก ที่อาจรุนแรงขึ้นและกระทบต่อปริมาณการค้าระหว่างประเทศ โดยเฉพาะจากความขัดแย้งด้านการค้าระหว่างสหรัฐฯ กับจีน และยุโรป ขณะที่ความเสี่ยงด้านเครดิตที่อาจเพิ่มขึ้นทั้งในระดับประเทศและระดับธุรกิจที่มีภาระหนี้ต่อรายได้สูงขึ้นมาก อาจกระทบต่อความเชื่อมั่นของนักลงทุน นำไปสู่ความผันผวนของตลาดการเงินโลกได้ และสุดท้ายคือความเสี่ยงในประเทศด้านความเปราะบางทางการเงินของทั้งภาคครัวเรือนและภาคธุรกิจของไทยที่อาจทำให้เกิดการผิดนัดชำระหนี้เพิ่มขึ้นได้ ซึ่งอาจส่งผลต่อเสถียรภาพภาคการเงิน รวมถึงความสามารถในการฟื้นตัวของเศรษฐกิจไทยโดยรวมในระยะต่อไป