ในอดีต การทำความสะอาดบ้านอาจไม่ใช่สิ่งที่คนนำออกมาโชว์บนโลกโซเชียลมีเดียมากนัก เพราะภาพของความรกรุงรังในบ้าน หรือตู้เย็นที่เต็มไปด้วยอาหารขึ้นรา อาจไม่ใช่สิ่งที่หลายคนอยากรับชม แต่ไม่ใช่สำหรับยุคนี้ ที่เราเริ่มมี “นักทำความสะอาด” หรือ Cleanfluencers ปรากฏตัวออกมามากขึ้นเรื่อย ๆ ที่สำคัญ กระแสนี้ยังทำให้พวกเขาสามารถสร้างรายได้เป็นกอบเป็นกำเสียด้วย
Financial Times ให้เหตุผลถึงการที่เทรนด์ Cleanfluencers ได้รับความสนใจมากขึ้นว่ามาจากการแชร์เทคนิคการทำความสะอาดบ้านที่ง่ายและรวดเร็ว รวมถึงมีเทคนิคการจัดข้าวของเพื่อให้บ้านเป็นระเบียบเรียบร้อยของอินฟลูเอนเซอร์คนดัง
แต่อีกด้านหนึ่งก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า ยังมีคนที่พอใจกับการชมบ้าน ห้อง ตู้เย็น ตู้เสื้อผ้า ฯลฯ ในสภาพ Before & After นั่นคือ สภาพก่อนจัดบ้านที่เต็มไปด้วยความรกเรื้อ เศษขยะเน่าเสีย ขึ้นรา กับสภาพของบ้านหลังทำความสะอาดเรียบร้อย ซึ่งในบางคลิปพบว่ามีผู้รับชมนับล้านครั้ง ไปจนถึงหลายสิบล้านครั้ง
ทำไมคลิปทำความสะอาดถึงได้รับความนิยม
บทความของ Discovery เผยว่า เหตุที่คลิปทำความสะอาดเหล่านี้สามารถสร้างความพึงพอใจให้กับผู้รับชมได้สูงเพราะเนื้อหาในคลิปสามารถกระตุ้นปฏิกิริยารูปแบบหนึ่งที่เรียกว่า ASMR (autonomous sensory meridian response) โดยมีข้อมูลชี้ว่าประสบการณ์ ASMR อย่างการฟังเสียงคนทำความสะอาด เสียงก๊อกน้ำไหล หรือเสียงขนแปรงหมุน ฯลฯ (ขึ้นอยู่กับแต่ละบุคคล) สามารถช่วยให้คนเรารู้สึกผ่อนคลายได้ (หลายคนเลือกใช้ตัวช่วยนี้ในการนอนหลับด้วย)
นอกจากนั้น ในปี 2018 มีงานศึกษาชิ้นหนึ่งของ Plos One ระบุว่า 81% ของผู้ตอบแบบสอบถามใช้คลิป ASMR เพื่อสร้างความพึงพอใจให้ตัวเอง โดยคนที่ตอบแบบสอบถามส่วนใหญ่ระบุว่า เริ่มพบว่าตนเองเข้าถึงเทคนิคดังกล่าวได้ตอนอายุประมาณ 15 ปี
ด้าน Dr. Faye Begeti นักประสาทวิทยาในอังกฤษ ระบุว่า สมองมนุษย์ทุกวันนี้มีสิ่งที่ต้องประมวลผลมากมาย ซึ่งอาจทำให้สมองส่วนหน้าเกิดความอ่อนล้า ขณะที่กิจกรรม เช่น การทำความสะอาด การไถหน้าจอโทรศัพท์ หรือดูวิดีโอ จัดอยู่ในหมวดหมู่กิจกรรมที่ไม่ต้องใช้สมองมากนัก ผู้เชี่ยวชาญคนดังกล่าวจึงมองว่า การดูคลิปวิดีโอที่เกี่ยวกับการทำความสะอาดเหล่านี้ทำให้สมองของเราได้พักผ่อนอย่างน้อยก็ในชั่วเวลาหนึ่ง
ใครคือคนดังในแวดวง Cleanfluencers
Auri Kananen
หนึ่งใน Cleanfluencers ที่มีชื่อเสียงคือ Auri Kananen นักเคลียร์บ้านจากฟินแลนด์ โดยปัจจุบันเธอมีผู้ติดตามมากถึง 9 ล้านคนบนแพลตฟอร์ม TikTok
คอนเทนต์ของ Auri คือการไปเยี่ยมเยียนบ้านที่มีปัญหาด้านความสะอาด และทำความสะอาดให้แบบไม่คิดค่าใช้จ่าย โดยเอกลักษณ์ของเธอคือถุงมือยางสีชมพู ผ้ากันเปื้อน และการเปิดเพลงไปด้วยขณะจัดระเบียบข้าวของในบ้านเหล่านั้น ซึ่งความเอาใจใส่ในการเก็บล้างของ Auri ทำให้คลิปของเธอได้รับความสนใจจากผู้ชม (บางคลิปพบว่า เธอสามารถเคลียร์ตู้เย็นที่เต็มไปด้วยอาหารเน่าเสีย เพราะไม่ได้เปิดเป็นเวลา 3 ปีได้ในระดับเอี่ยมอ่องเหมือนใหม่)
@aurikatariina GREASY KITCHEN 🤩✨#cleaning #cleaningtiktok #satisfying
Cleanfluencers ที่มีผลงานอีกหนึ่งคนก็คือ Sophie Hinchliffe หรือ “Mrs Hinch” ที่ปัจจุบันมีผู้ติดตามบน Instagram มากถึง 4.6 ล้านคน โดยนอกจากทำคอนเทนต์ด้านการทำความสะอาดแล้ว เธอยังเขียนหนังสือขาย รวมถึงเริ่มเขียนนิยายสำหรับเด็กด้วย (รายงานของ Financial Times ระบุว่า เธอมีรายได้ 2.1 ล้านปอนด์ในปี 2022)
หรือหากใครติดตามคอนเทนต์จากแดนซามูไร เชื่อว่าคงไม่ลืมชื่อเธอคนนี้ มาริเอะ คอนโดะ (Marie Condo) ผู้เขียนหนังสือจัดเก็บบ้านในคอนเซ็ปต์ Konmari โดยในยุคหนึ่ง (ปี 2019) คอนเทนต์ด้านการจัดเก็บบ้านของเธอในชื่อ Tidying Up with Marie Kondo บนแพลตฟอร์ม Netflix ถือว่าได้รับความนิยมสูงมาก (แต่ปัจจุบัน เธอยอมรับแล้วว่า แนวคิดของเธออาจใช้ไม่ได้กับทุกครอบครัว โดยเฉพาะคนที่ลูกเล็ก)
Marie Condo
Cleanfluencers สู่การสร้างรายได้
ความฮอตของคอนเทนต์ Cleanfluencer ยังทำให้หลายคนผันตัวมาทำเป็นอาชีพจริง ๆ จัง ๆ หรือบางคนก็จับมือกับแบรนด์เปิดตัวผลิตภัณฑ์ออกมาขายเสียเลย กรณีที่เห็นชัดเจนอาจเป็น Marie Condo ที่มีผลิตภัณฑ์อย่าง ตะกร้า – อุปกรณ์จัดเก็บสิ่งของต่าง ๆ ภายในบ้าน หรือแม้แต่กล่องจัดเก็บอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์วางจำหน่าย
KonMari x Orbitkey Nest ราคา 139 เหรียญสหรัฐ สำหรับใส่ Accessories อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์
ตัวอย่างด้านบนคืออุปกรณ์จัดเก็บ Accessories ด้านอิเล็กทรอนิกส์ที่วางจำหน่ายบนเว็บไซต์ KonMari โดยเป็นการร่วมกับ Orbitkey Nest วางจำหน่ายในราคา 139 เหรียญสหรัฐฯ (ประมาณ 4,800 บาท) นอกจากนั้น ในปี 2019 มีการเปิดเผยว่า รายได้ของ Marie Kondo อยู่ที่ 8 ล้านเหรียญสหรัฐฯ (ประมาณ 274 ล้านบาท) เลยทีเดียว (อ้างอิงจาก What Is Marie Kondo’s Net Worth? – How Much Is Marie Kondo Worth? (goodhousekeeping.com)
Cleanfluencer สะท้อนภาพผู้หญิงทำงานฟรี?
แม้ว่ากระแส Cleanfluencers นี้จะดำเนินต่อไปในฐานะคอนเทนต์รูปแบบหนึ่งที่ได้รับความนิยม แต่ก็มีการแสดงความคิดเห็นที่น่าสนใจเกี่ยวกับทิศทางการเติบโตของ Cleanfluencers ด้วยเช่นกัน โดย ดร. Emma Casey นักสังคมวิทยาจากมหาวิทยาลัย York ประเทศอังกฤษ มองว่า อินฟลูเอนเซอร์หลักของคลิปวิดีโอด้านการทำความสะอาดนี้ส่วนใหญ่มักเป็นผู้หญิงที่แต่งงานแล้ว หรือไม่ก็เป็นคนที่มีอายุน้อย ที่นำแรงบันดาลใจด้านการทำความสะอาดบ้านมาประยุกต์ให้กับเข้าจริตของผู้คน ซึ่งในบางกรณี คลิปเหล่านี้ได้สะท้อนให้เห็นว่า ผู้หญิงคือเพศที่ยอมเสียสละทำงานเหล่านี้แม้จะไม่ได้รับค่าตอบแทนก็ตาม
นอกจากนี้ ดร. Emma ยังมองว่า คลิปทำความสะอาดดังกล่าวต้องการพรีเซนต์ว่างานทำความสะอาดบ้านเป็นงานของผู้หญิง เพราะน้อยครั้งที่จะมีผู้ชายเข้ามาช่วย หรือหากจะมีเข้ามาแทรกในคลิปบ้าง ก็มักจะถูกทำให้เป็นเรื่องตลกไปเสียอย่างนั้น
แต่หากมองในแง่บวกแล้ว ก็ต้องยอมรับว่ากระแส Cleanfluencer ที่ได้รับความนิยมมากขึ้นนี้ ทำให้หลายคนมีกำลังใจพลิกชีวิตให้กลับมาดีขึ้นใหม่ได้ อีกทั้งยังสะท้อนให้เห็นว่า แม้ชีวิตของบางคนจะเจอเรื่องเลวร้าย – พังทลายอย่างไร เราก็สามารถจัดการ – ควบคุมให้มันกลับเข้าที่เข้าทางได้เสมอ เหมือนเช่นที่เราสามารถจัดบ้าน – ตู้เย็น – ตู้เสื้อผ้า ให้กลับมาเป็นพร้อมใช้งานอย่างที่มันควรจะเป็นตามที่คลิปของ Cleanfluencers นำเสนอออกมานั่นเอง